معنای اخطاریمعنای دارای واقعیت قطع نظر از استعمال را معنای اخطاری گویند. ۱ - تعریف معنای اخطاریمعنای اخطاری، مقابل معنای ایجادی بوده و عبارت است از معنایی که با قطع نظر از استعمال، دارای واقعیتی (تقرر و ثبوت) در خارج و یا در بایگانی ذهن است و استعمال لفظ در آن معنا سبب خطور و حضور آن در ذهن شده و در نتیجه، توجه مخاطب به آن جلب می‌گردد. مانند مفاهیم اسمی که صرف نظر از استعمال، دارای ثبوت و استقرار در ذهن و یا خارج می‌باشد و مخاطب با شنیدن لفظ، صورتی از آن را در ذهن حاضر نموده و به آن توجه می‌نماید؛ برای مثال، زید در خارج وجود دارد، ولی مخاطب هیچ توجهی به آن ندارد، اما هنگامی که گوینده، لفظ زید را استعمال می‌کند، این استعمال سبب خطور معنای زید در ذهن مخاطب و توجه به آن می‌گردد. هم‌چنین، اگر متکلم کلمه «انسان» را استعمال کند مخاطب معنای آن را از بایگانی ذهن در آورده و در مقابل لفظ قرار داده و به آن توجه می‌کند. در مثال اول، زید دارای واقعیتی در خارج صرف نظر از استعمال می‌باشد و در مثال دوم، انسان دارای واقعیتی در عالم مفاهیم صرف نظر از استعمال است. ۲ - مصادیق معانی اخطاری و ایجادیمرحوم «نائینی» معتقد است معانی اسمی، معانی اخطاری و معانی حروف نیز معانی ایجادی می‌باشد. عده‌ای از اصولی‌ها معتقدند برخی از حروف دارای معنای اخطاری و برخی دارای معنای ایجادی می‌باشد. [۲]
هدایة المسترشدین فی شرح معالم الدین، اصفهانی، محمد تقی بن عبد الرحیم، ص (۲۳-۲۲).
۳ - تفاوت معانی اخطاری و ایجادیمعانی اخطاری، هم به طور مستقل و هم در ضمن ترکیب کلامی به ذهن خطور می‌نماید، اما معانی ایجادی، مثل حروف، فقط در ضمن ترکیب کلامی در ذهن مخاطب حاضر می‌شود، زیرا تقرر و ثبوتی صرف نظر از استعمال ندارد. [۴]
سیری کامل در اصول فقه، فاضل لنکرانی، محمد، ج۱، ص۳۷۰.
[۵]
سیری کامل در اصول فقه، فاضل لنکرانی، محمد، ج۱، ص۴۲۸.
[۶]
مباحث اصولی، فاضل لنکرانی، محمد، ص۳۲۵.
۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۷۵۴، برگرفته از مقاله «معنای اخطاری». رده‌های این صفحه : معانی الفاظ
|